Sığır, Koyun ve Keçilerde Şarbon Hastalığı

Sığırlarda Görülen Şarbon (Anthrax) Hastalığı

Şarbon Hastalığı(Anthrax) Nedir?

*Şarbon, Bacilus Anthracis bakteri ile birlikte ortaya çıkan, Sığırlar, koyun, keçi ve ot yiyen hayvanlarda görülen ve ayrıca insanlara da bulaşabilen tehlikeli, ölümcül bakteriyel enfeksiyon hastalığına denir. Bu hastalık, insan da dahil bütün türleri etkiler ve en yaygın şekli, yüksek oranda ölümcül ılan septisemi veya kan zehirlenmesidir. Bu hastalığın etkeni Bacillus Anthracis olup, sporları sıcak, soğuk, kuruma ve dezenfektanlarına pek çoğuna karşı dayanıklı, toprakta yıllarca canlı kalabilen sporlara sahiptir.

*Şarbon hastalığı toprakta yaklaşık olarak 30 yıl, gübrede 1-2 saat, gün ışığında 1 hafta kadar ve 140 derece sıcaklıkta yaklaşık 3 saat kadar canlı kalabilen ölümcül bakteriyel enfeksiyon hastalığıdır.

*Deri ve yün üzerindeki Anthrax sporları, insanlardaki hastalığın pek çok durumlarından sorumludur. Benzer olarak, kontamine yem maddeleri, özellikle kemik unu, hayvanlarda hastalığın ortaya çıkmasının kaynağı olmuştur. ABD’nin bazı orta ve batı eyaletlerinde ve diğer birkaç eyalette, toprağın bulaşık olduğu alanlarda ölm kayıplarını önlemek için, düzenli olarak aşılama yapılmalıdır. Sıcak havalarda, alkali topraklarda otlayan hayvanlarda hastalık çıkışları daha yaygın olmaktadır. Bu alanlar dışında enfeksiyon seyrek görülür, sadece kontamine yem ve materyallerin getirilmesi sonucu meydana gelir.

Şarbon Hastalığı Hangi Durumlarda Yayılır?

*Şarbon hastalığı daha sıcaklıkların yüksek olduğu dönemlerde (ilkbahar ve yaz) ve rutubetli ortamlarda daha çok görülür.

• Meydana gelen sel baskınları,
• Tabakhane ve mezbaha atık sularıyla karışan sulanır yakınlarındaki tarla ve çayırların sulanmasında kullanılmasıyla,
• Bulaşık yem bitkilerin başka yöre veya bölgelere naklinin olmasıyla,
• Ölmüş olan hayvan kadavralarının açık ortama atılması,
• Leş yiyen kuşlar ile yabani yırtıcı hayvanların dışkıları ile hastalık etkenini başka yerlere bulaştırmaları ile şarbon hastalığı kısa sürede belirgin bir şekilde yayılma gösterir. Ayrıca hastalığın bulaşması ağız yoluyla olur. Çırpınma, aşırı titreme ve çok ani ölümlerle seyreder.

Şarbon Hastalığın Belirtileri

*Genellikle yeni hastalık çıkışlarında erken görülen Anthrax’ın perakut veya daha akut formu (çok ani çıkış), sığır, koyun ve keçide 2 saat gibi kısa bir zamanda ölüme sebep olabilir. Yeteri kadar uzun yaşayan hayvanlarda ölümden önce Sığır, koyun ve keçilerde şu belirtiler gözükür:

• Yüksek ateş (41-42 derece),
• Durgunluk,
• Bitkinlik,
• İştahın kapanması,
• Kaslarda kasılmalar(tremor),
• Karın ağrısı,
• Kıllarda ürperme,
• Solunum güçlüğü,
• Önce kabızlık yaşanılır ve hemen sonrasında ise kanlı ishal görülür,
• Sindirim bozukluğu,
• Boyunda şişkinlik,
• Sendeleme ve titremeler gibi klinik belirtiler görülür.
• Yaygın olarak tam ölmeden önce ve ölümden sonra vücudun bütün açıklıklarından kan gelir.

*Bunun gibi ani, şiddetli ve ölümcül  bir sendromun nasıl olduğunu anlamak zor değildir. Anthrax, tarih boyunca korkulan bir hastalık olmuştur. Bu hastalık, hala dünyanın pek çok yerinde ciddi kayıplara neden olmaktadır. Ancak ABD’de aşılama ve karantina işlemleri, bu hastalığın önceki olduğundan daha az kaygı verici kılmıştır.

Şarbon Hastalığının Hayvanlara Bulaşma Yolu

*Şarbon hastalığı ağız yolu ile bir hayvandan başka bir hayvana bulaşabilmektedir.

Şarbon Hastalığının İnsanlara Bulaşma Yolu

*Şarbon hastalığı insanlara genellikle; ağız yolu ile, şarbonlu hayvan etinin tam pişirilmeden yenilmesi sonucu ile bulaşmaktadır. Deri yoluyla bulaşma da ise, meslek hastalığı olan kasap ve yüncülerin, hayvanların deri, yara veya çiziklerine dokunması sonucu bulaşarak apseler meydana gelmektedir.

Şarbon Hastalığın Teşhisi

*Anthrax’ın başlangıç durumları, yanıkara, zehirlenme ve yıldırım çarpması gibi ani ölüme sebep olan diğer hastalıklarla kolayca karıştırılabilir. Yine de bazı ayırıcı karakteristikleri vardır. Anthrax, yanıkara hastalığına benzemeyerek bütün yaştaki hayvanlarda oluşur. Anthrax enfeksiyonuna özgü olarak, kan çok koyu renklidir ve pıhtılaşmaz ve ağız, burun ve rektumdan kan gelmesi oldukça sabit bir bulgudur. Ölüm sertliği olmaması da dâhildir. Bu faktörler ve hastalığın hemen hemen tamamen bilinen alanlara sınırlı kalması, teşhisi perçinleme eğilimi gösterir. Hastalık, boyalı kan Smear Preparatının mikroskopta incelenmesi, vücut sıvılarından organizmanın kültürünün yapılması veya vücut sıvısının laboratuvarda kobaylara enjekte edilmesi ile teşhis teyit edilebilir.

*Şüpheli Anthrax durumlarda, 2 nedenden dolayı Nekroskopi (veya otopsi) işleminden kaçınılmalıdır. Birincisi olarak, bütün vücut dokuları enfeksiyon organizmaları ile doludur ve anlık çizik veya aşınmalardan, nefes veya ağız yoluyla insan enfeksiyonu meydana gelebilir. İkinci olarak ise, zemin üzerinde yer alan karkastan B.Anthracis sporlanır ya da hava ile temas ettiğinde tam bir-iki saat içerisinde dayanıklı sporlar haline gelir. Sonra bu sporlar, arazi ve çevresini süresiz olarak kontamine eder. Anthrax ciddi, tehlikeli ve şüphelenildiği zaman veteriner hekiminizin ilgilenmesi için derhal getirilmesi gereken ihbarı zorunlu bir hastalıktır.

Şarbon Hastalığında Aşılama

*Anthrax, aşılama ile önlenebilen bir hastalıktır. Ancak ABD’de pek çok eyalet, bu aşının kullanılmasını Anthrax’ın oluşma ihtimali olan önceki tecrübe edilen yerlere sınırlandırır. Bu tedbir, yıllardır kullanılan aşı tipine göre alınmıştır. Bu aşı, zayıflatılmış sporlardan hazırlanmaktadır. Daha erken aşılama çoğu zaman makul bir derecede bağışıklık üretmiş ise de, mukavemette birey ve tür farklılıkları, bazı hayvanlarda aşılamanın bir sonucu olarak hastalık geliştirmesine sebep olmuştur. Daha yüksek oranda Attenue edilen sporları aşılar, bu riski azaltmış, ancak iyi bir bağışıklık sağlamamıştır. Bunun sonucunda, çeşitli derecelerde Attenue edilmiş farklı aşılar pazara sunulmuştur.

Anthrax tedavisi, hastalığın doğası gereği akut olmasından dolayı daima mümkün değildir. Ancak organizma, penisilin, streptomisin ve tetrasiklinlere duyarlıdır. Hastalık teşhis edildiğinde bu antibiyotiklerden birisini ya da penisilin streptomisin gibi ikisini sürüdeki bütün hayvanlara kullanarak ilave durumları erken önleyebilirsiniz. Hastalığın erken döneminde büyük dozlarda verilen antibiyotikler, bazı hayvanları kurtaracaktır.

Şarbon Hastalığından Korunma

*Şarbon hastalığından korunmak için, aniden ölen hayvanlar kesinlikle derin çukurlar açılarak gömülmelidir. Çukuru kapatmadan önce hayvan üzerlerine kireç veya antiseptikler dökülmeli. Şap hastalığı belirtileri varsa ve hayvan ölümleri gerçekleşmezse bile derhal il ve ilçe Tarım Müdürlüklerine bildirilmelidir. İlgili birimlerin alacağı önemli tedbirler ile (dezenfeksiyon, eğitim, aşılama ve tedavi yöntemleriyle) hastalığın çok kısa sürede kontrol altına alınıp önlenmesi mümkündür. Şarbon hastalığın çıktığı yerler, 5 yıl boyunca koruyucu aşılama programları uygulanmaktadır. Şarbon hastalığı yaygın olmamakla birlikte, bazen görülebilen ve özellikle sığır, koyun ve keçilerden kayıplara sebep olur.