İneklerde Doğumdan Sonra Oluşabilecek Problemler Nelerdir? Hangi Önlemler Alınmalıdır? Neler Yapılmalıdır?
İneklerde Doğumdan Sonra Oluşabilecek Problemler
**İneklerde doğumdan sonra çok önemli
problemler ortaya çıkabilmektedir. Kalsiyum/Fosfor metabolizmasına bağlı olarak
ortaya çıkan problemler ve İneklerde enerji metabolizmasına bağlı olarak ortaya
çıkan problemler olarak sayılabilir. Ortaya çıkacak olan bu problemlerin
temelinde, beslemede eksiklikler ile sürü yönetiminin kötü yönetilmesi vardır.
Bu problemleri aşağıdaki gibi sıralayabiliriz.
- Ketozis
- Doğum Felci (Hipokalsemi = Süt Humması)
- Yağlı inek sendromu (şişman inek hastalığı = Fat Cow Sendrom)
- Şirdenin (Abomasum) yer değiştirmesi
- Retentio Secundinarum = Sonun atılamaması
- Döl tutmama
- Laminitis
- Metritis
- Mastitis
- Selüloz azlığı / asidoz / karın şişmesi
Ketozis:
**Ketozis, ineklerde doğumdan sonra birkaç
gün içinde veya birkaç hafta içinde ortaya çıkar. ineklerde, kabızlık,
durgunluk, sütün azalması, iştahsızlık, sümüksü dışkı, zayıflama, sinirli
haller, kambur duruş ve boş çiğneme gibi belirtiler görülür. Günde 2 kez olmak üzere 150 ml. propilen
glikol ya da sodyum propionat verilerek ve bu uygulamaya en az 4 gün devam
edilerek sağıtılabilir. Ayrıca damardan hipertonik glikoz solüsyonu ile
glukokortikoidler enjekte edilir.
Ketosis’ten Korunma ve Önlemler:
**Kuru dönemde inekler şişmanlatılmamalı
ve zayıflatılmamalıdır. Kuru dönemin son iki haftasında yani Doğumdan önce son
iki haftasında yavaş yavaş artırmak ve alıştırmak şartıyla konsantre yeme
adaptasyonu sağlanmalıdır. Ayrıca doğuma iki hafta kala ineğin yemine NİACİN
ilave edilmesi de yararlı olacaktır.
İneklerde Doğum Felci (Hipokalsemi-Süt Humması):
**Doğuma 1-2 gün kala veya doğumdan hemen
sonra 1-2 gün içerisinde meydana gelebilir. İnekte, kulaklar, meme soğumaya ve
vücut ısısı düşmeye başlar, sallantı yürüyüş veya tamamen yatma hali, başını
omuza dayama hali görülür, gözbebekleri genişler, bakışlar donuklaşır ve çok
şiddetli vakıalarda koma hali ve hatta ölüm görülebilir.
**Tedavisi damar içi yavaş yavaş Kalsiyum
solüsyonu enjeksiyonu ile mümkündür.
Doğum Felcini Önleme Yolları:
**Kuru dönemde yaklaşık olarak 550 kg
canlı ağırlığındaki bir ineğin kalsiyum ihtiyacı günde ortalama 40 gramdır. Kuru dönemde inek yüksek kalsiyum içiren bir rasyonla beslendiğinde
Hipokalsemiyi artıracaktır. Dolayısıyla düşük kalsiyum içeren bir rasyon
doğumdan sonra oluşabilecek doğum felcini önler, rasyon yüksek oranda kalsiyum
içermesi durumunda ise doğumdan sonra doğum felci riskini artıracaktır. Kuru dönemde düşük kalsiyum içeren kaba
yemlerin verilmesi daha uygundur. Örneğin, çayır otu, reygras, tefgras gibi
kaba yemlerin verilmesi gibi. Yapılan araştırmalar sonucunda D vitamini
enjeksiyonunun doğum felcini önleyeceğini ortaya koymuştur. Doğuma 3-7 gün kala
özellikle D vitamini takviyesi da yapılması yerinde olacaktır. Ayrıca doğumdan
sonra oluşabilecek Süt humması-Hipokalsemi gibi olumsuz durumların ortaya
çıkmasını önleyebilmek için kuru dönemin son 2-3 haftasında kan kalsiyum
düzeyini normal seviyede tutabilmek için Anyonik tuzların ( amonyum klorür,
amonyum sülfat vb.) yeme katılmasıyla kontrol altına alınabilir.
**Hipokalsemi tek başına büyük bir problem
olduğu gibi ayrıca başka sorunlara da yol açmaktadır. Sonun atılamaması, kan
zayıflığına bağlı olarak güç doğumların olması, tekrar gebe kalma oranında büyük düşüş, karın şişkinliği Mastitis, metritis, Ketozis, şirdenin
yer değiştirmesi ve sütün azalması gibi önemli problemler Hipokalsemi
vakıasından sonra ortaya çıkabilir.
Şişman İnek Sendromu (Fat Cow Sendrom)
**Kuru dönemde çok beslenen ineklerde
görülür. Doğumdan hemen sonra ineklerde, hızlı zayıflama ve iştah kaybı oluşur.
İnek yatar ve kalkamaz. Nabız ve solunum hızı artır. Bu belirtilerden hemen 1
hafta içinde inek komaya girer ve hatta ölüm dahi gözlenir. Tedavi için bazı
ilaçlar denense de genellikle etki etmez ve tedavide başarılı olunmaz. Bu
durumu önlemek için kuru dönem beslemeye dikkat edilmeli, yağlandırılmamalı ve
inekler zayıflatılmamalı ve şişmanlatılmamalıdır. Kuru dönem boyunca mısır
silajı ineklere verilmemesi yararlı olacaktır.
İneklerde Şirdenin (Abomasum) Yer Değiştirmesi
**İneğin Dördüncü midenin normal yerinden
sağa ya da sola doğru bükülmesiyle oluşur. Şirdenin yer değiştirmesi, doğumu
takiben 2-3 hafta içerisinde meydana gelir. Kesif yem ile kaba yem
orantısızlığı ve kaliteli kaba yemin eksikliği şirdenin yer değiştirmesine
zemin hazırlar. Genellikle şirden (Abomasum) sola doğru yer değiştirir.
Abomasumun Yer Değiştirmesini Önleyecek Tedbirler:
**Kuru dönemde silaj tüketimi kısıtlanmalı
ve ineğe vücut ağırlığının en az yüzde 1’i kadar kaliteli kuru ot takviyesi
yapılmalıdır. Süt humması, Mastitis, sonun atılamaması, şişman-zayıf inek
sendromu gibi problemler Şirdenin yer değiştirmesine ortam hazırlayacağından bu
problemler için önceden mutlaka gerekli önlemler alınmalıdır. Kuru dönemde,
özellikle kuru dönemin son 2 haftasında yani doğuma 2 hafta kaldığında, ineğe
verilen kesif yem miktarı, 100 kg canlı ağırlığındaki bir ineğe 750 gram oranını
geçmeyecek şekilde kesif yem verilmelidir. Örneğin, 600 kg canlı ağırlığındaki
ineğe 4,500 gramdan fazla verilmemelidir. Doğumu takip eden dakikalarda
kalsiyum-fosfor dengesini sağlamak için, bu dengeyi sağlayan ve subklinik veya
klinik hipokalsemiyi önleyen D3 vitaminini, doğumu 2-7 gün kala enjeksiyon olarak uygulanması yararlı
olacaktır.
İneklerde Doğum Sonrası Sonun Atılamaması:
**Doğumdan sonra ortaya çıkabilecek yaygın
problemlerden bir başkası da Sonun atılamamasıdır. Dolayısıyla bu problemle
beraber, ineğin tekrar gebe kalmanın gecikmesine, süt veriminin azalmasına,
rahimin tekrar eski halini alması gecikir, kısırlığa, rahim iltihabına sebep
olarak ciddi ekonomik kayıplara neden olur.
**Sonun atılamamasının nedenlerini, Bruselloz,
BVD, IBR, Leptospirosis gibi enfeksiyöz hastalıklar, vitamin – mineral
eksiklikleri olarak sayılabilir. İyot ve A vitamini eksikliği, selenyum, Kalsiyum/Fosfor
dengesizliği olan sürülerde sonun atılamaması olaylarının daha da arttığı
gözlenmiştir.
**Doğuma yakın dönemde ineğin çok fazla
miktarda kilo alması, plasenta bağlantısını yeterince olgunlaşamaması yani
erken doğum olayları yaşanması ve mısır silajı tüketimi gibi etkenler sonun
atılamamasına sebep olabilir.
Alınması Öngörülen Önlemler:
**Kuru dönem süresinin en az 45 gün
olması, ineğe günlük hareket imkanının verilmesi, vitamin A, D, E ve selenyum
enjeksiyonları ya da bunları içeren yem katkıları, enfeksiyöz hastalıklara
karşı aşılamada önlem olarak düşünülebilir. Doğum yapacak olan bölümün kuru,
temiz, rahat ve geniş olması, ortamın iyi havalandırılması, aşırı sıcak, nemli
ve kalabalık olmayan barınaklar gibi hususlar sonun atılamaması konusunda
gerekli önlemlerin başında gelir.
**Kalsiyum/fosfor dengesi için doğumdan
önceki bir hafta içerisinde D3 vitamini
uygulaması ve doğumu takip eden en kısa sürede enjeksiyon ya da ağız yoluyla
kalsiyum verilmesi koruyucu hekimlik
yönünden başarı ve katkı sağlayacaktır.
Döl Tutmama:
**Döl tutmama sebeplerini, kuru dönemde
ineklerin çok yağlandırılması, doğum öncesi aşırı şişmanlatılması ve doğum
sonrası hızlı zayıflama gösterilmesi sonucu sonunu atamama, rahimin
iltihaplanması, ovariyumda kistler oluşması gibi problemler gösterilebilir ve bu
problemler döl tutmamaya daha yatkın olurlar. Ayrıca, karın şişmesi olayları,
selüloz takviyesinin azlığı, Asidozis’in
ortaya çıkması, kaba ve konsantre yem oranındaki dengesizliklerden, kaba yemde
taze baklagillerin çok olmasından kaynaklanır.
Laminitis:
**Laminitis problemi, kaba yem ile
konsantre yem oranının dengesizliği sonucunda ortaya çıkan topallık ile kendini
gösteren bir problemdir. İnekte zamanla verim düşüklüğü ortaya çıkar ve ayakta
duramaz, durmakta rahatsızlık çeker. İşkembede biriken ve oluşan aşırı miktarda
Histaminin kan dolaşımıyla ayaklara gitmesi sonucu meydana gelir.
**Kaba
yem-kesif yem
orandaki dengesizlikten dolayı Asidoza neden olup inekte ayak problemleri
ortaya çıkacaktır. Asidozla beraber süt
yağı oranında da düşme olabilir. Ayrıca, çok ince kıyılmış kaba yemler,
sütteki yağ oranının düşmesine sebep olabilir. Böyle durumlarda hayvan başına yemine, 70 gram
Sondum Bikarbonat ile 130 gram soda ilave edilmesi yararlı olacaktır.
Özellikle süt hayvanların doğumdan sonraki ilk 100 günde uygulanmalıdır. Besi hayvanlarında
özellikle besi son dönemlerinde aşırı kesif yem ile beslendiklerinden dolayı
ayak hastalıkları ve topallıklar oluşmasını önlemek ve işkembenin Ph’ını
dengelemek için hayvan başı günde 50 gram MgO(magnezyum oksit) ve 120 gram soda
yemin için konularak verilebilir. Oranın yarısı sabah diğer yarısı da akşam
verilebilir.
**Kuru dönem iç ve dış parazit mücadelesi için en uygun dönemdir. Hayvanların yemine katılarak ya da enjeksiyon tarzında A, D, E vitaminleri ile kuru dönemdeki inekleri desteklemek gerekir. Kuru dönemin son 3 haftasında yani doğumdan 3 hafta önce uygulanan Selenyum ve E vitamini enjeksiyonları ya da bunların yeme ilave edilmesi, sonun atılamaması olaylarını önler. Kurudaki ineklere kuru, temiz ve rahat bir ortamda oluşturulmalı, rahat hareket edebilmeleri sağlanmalıdır. Aşırı sıcaklıkların olması durumunda serinletme gibi önemli tedbirler mutlaka alınmalıdır.
Sütün Yağ Oranı Düşmesinin Nedenleri
- Kaba yem-Kesif yem oranındaki dengesizlikler,
- Asidoz
- İştahsızlık
- Ayak problemleri
- Çok ince kıyılmış kaba yemler.
Gebe İneklerin Doğum Belirtileri
**Gebe ineklerin en önemli doğum belirtisi
iştah azalmasıdır.
**Yatıp kalkmamasının artması,
**Sancının artması,
**Vulva büyür,
**İnleme görülür,
**Meme büyümeye ve şişmeye başlar,
**Doğuma birkaç gün kala sağrı kaslarında
gevşeme olur ve sağrı kaslarında çökme olur.
**İneklerde normal olarak gebelik süresi
270-280 gün sürer. 3 veya 5 gün erken ya da geç doğum olabilir. Doğum bölmesi,
ineğin rahat edebileceği ve bol altlıklı bir yer olmalıdır. Doğum bölgesi büyük
olması, inek kendini daha rahat hisseder ve ineğin daha rahat doğum yapmasını
sağlar. Doğum bölmesinde biriken gübre atılmalı, ıslanan altlıklar ise sık sık
değiştirilerek bölmenin kuru ve temiz olması sağlanmalıdır.
**Doğuma müdahalede
acele edilmemelidir. İlk defa doğum yapacak düvelerde doğum süresi biraz daha
uzundur. Düveler 2-4 saat sancı ve ıkınma olur. 1-2 saatte yavrunun gelmesi
için beklenilir. İneklerde ise sancı ve ıkınma 1-3 saat kadar sürer. Yavrunun gelmesi
de 1-2 saati bulur ve inek bu sürece çaba sarf eder.
İneklerde Doğum Sonrası İştahsızlık
**Doğumdan sonra 1-2 saat, en geç ise 24
saat içerisine yavru zarları denildiği “eşi” düşmeye başlaması lazım. Yavru zarları
düşürmediğinde veteriner hekim tarafından müdahale edilerek yavru zarları
alınmalıdır. Dolayısıyla yavru zarları alınmadığında inekte önce iştahsızlık
görülmeye başlar, sonrasında ise yavru zarları çürümeye başlayarak, emilir ve
emilmesi sonucunda da zehirlenme belirtileri görülür. Bu durum hayvanın ölümüne
de yol açabilir. Ayrıca süt veriminde azalmalar, tekrar gebe kalmanın gecikmesi
gibi büyük ekonomik kayıplara neden olur.
**Doğuma son 1 hafta kala, ineğin kendini
doğum yapma hazırlaması, doğum için ineğin ayrı bölmeye alınmasından sonra
ortaya çıkan stres, ayak ve tırnak problemleri, süt humması ve üreme sistemi
hastalıkları gibi problemlerde iştahsızlığın başlıca nedenleri olarak
bilinmektedir.
0 Yorumlar