Kurudaki İneklerin Bakım ve Beslenmesi

Kurudaki İneklerin Bakım ve Beslenmesi

Kuru dönem, ineğin laktasyon periyodundan çıkıp, doğum ve bir sonraki laktasyon dönemi için hazırlanmasına imkan tanıyan, doğumdan önceki 55-60 günlük süredir. Bu dönemde ineğe gösterilen özen hayvanın sağlığı ve verimi üzerinde belirgin bir etkisi vardır.

Doğacak buzağının daha iyi beslenmesi ve hastalıklardan koruyacak kaliteli bir kolostrum içinde kuru döneme ihtiyaç vardır. 

Kurudaki inekler yağlanmaması için sağmal ineklerden ayrılarak, ayrı bir bakım ve beslenme programına alınmalıdır. Doğum sonrası normalde hızla küçülmesi gereken rahim, yağlanan hayvanlarda geç küçülmektedir. Gecikmeye bağlı rahim iltihapları ile döl verimi sorunları sıklıkla yaşanabilmektedir. Vitamin ve mineral madde yönünden zenginleştirilmiş kuru dönem yemi; süt ve besi yemlerinden daha düşük enerjiye sahip olmalıdır.

 Yapılan çalışmalar, 60 günden uzun bir kuru dönemin ineğe herhangi bir yararının olmadığını göstermiştir.

• İnekler doğumdan 55-60 gün önce kuruya çıkarılarak, yüksek verime bağlı yıpranan sindirim sistemi ve meme dokusu dinlendirilerek, yenilenmesi sağlanmalıdır.
• Kuruya çıkarma; yem kısıtlaması ile birlikte yüksek verimlilerde günde bir kez veya gün aşırı sağım, düşük verimlilerde ise sağımın aniden durdurulması şeklinde yapılmalıdır. Ardından memeler meme koruyucular (teat sealent) ile kapatılmalıdır.
• Kuru dönemin şekillenebilecek mastitlere karşı dikkatli olunmalıdır. 
• Kurudaki inekler (doğumuna 60 gün kalan gebe düveler dahil); hastalıklara karşı vücut direnci düştüğünden, hastalık ve zararlı etkenlerle temasları sınırlandırılmak için ahırın en temiz bölümde barındırılmalıdır.
• İmmun sistemi güçlendirmek için A, D ve E vitamini ile selenyum takviyesi yapılmalıdır. 
• Yavrunun uterusta gebelik süresince hacimsel gelişiminin işkembe üzerine yaratacağı baskı paralelinde annenin besin maddelerine olan ihtiyacı artar. Bu sebeple, fazla miktarda sulu (hacimli) ancak besin madde yoğunluğu düşük olan silaj, pancar, domates ve elma posaları ile taze biçilmiş yeşil yemler beslenme eksikliğine yol açabileceğinden özelikle de doğuma bir ay kalmış gebe hayvanlara yedirilmemelidir.
• Yüksek düzeyde konsantre yemle beslenen hayvanlarda strese giren işkembenin dinlenmesi ve yenilenmesi sağlanır. İnek kuru dönemde vücut ağırlığının en az % 2’si kadar kuru madde cinsinden kaliteli kurutulmuş çayır otu yada hasıl yemleri ile beslenmelidir. Son yıllarda kuru dönemde sadece kaliteli kuru çayır otuyla beslemenin doğum sonrası hastalıkların önlenmesinde etkili olduğuna dair güçlü araştırmalar yayınlanmaktadır. 
• Canlı ağırlığa ve Vücut Kondisyon Skoruna(VKS) bağlı olarak verilecek konsantre yem miktarı kuru dönem başında vücut ağırlığının %0,5’ini geçmemelidir.
• Kurudaki ineği süt verimine hazırlamak için, doğuma 21 gün kala kuru dönem yem miktarı azaltılarak, yerine süt yemi verilerek doğuma kadar 5 kg süt yemi tüketmesi sağlanmalıdır. Ancak bu süt yemi mineral profili kuru döneme göre hazırlanmalıdır. Hiçbir şekilde VKS’si yüksek bir ineğe kuru dönemde kilo verdirilmemelidir. Kuru döneme zayıf giren inekler hafifçe kilo almasına izin verilebilir.

• Küflenmiş, kızışmış ve herhangi bir şekilde bozulmuş yemler yavru atmalara neden olabileceğinden asla yedirilmemelidir.

Doğum Bölmesi:

Kayıtlardan yararlanarak doğurmasına 5-7 gün kaldığı tahmin edilen hayvanlar temiz, sesiz, sakin ve dezenfekte edilmiş ve bol yataklık serilmiş 12-16 m²’lik bireysel doğum bölmesine alınmalı, doğuma kadar hayvana burada bakılmalıdır veya doğumuna 21 gün kala hayvanlar guruplar halinde geniş ve temiz bir doğum bölünmesine alınmalıdır. Hayvanların altı mutlaka kuru, temiz ve yumuşaklık sağlayan altlık malzemeleri (sap, saman, talaş gibi) ile desteklenmelidir.

• Doğum bölmesinin asıl amacı, buzağılama sürecindeki olası hastalıkları ve stresi minimize etmek ve işler ters gittiğinde hızla müdahale edecek ortamı sağlamasıdır. Altı kolayca temizlenen, taze su ve kaliteli yemi bulunan, iyi havalandırılan, bakıcı tarafından rahatlıkla gözlenebilecek bir konumda bulunan kuru, temiz ve bol altlıklı bir doğum bölmesi, buzağı ishal ve solunum yolu enfeksiyonlarını önlemede hayati önemdedir.
• Buzağılamadan bir hafta önce ineğin vücut ısısı 39 °C’nin üzerindedir. Doğumdan 24 saat önce aniden vücut ısısı 0,5-1 °C düşer. Tahmini buzağılama tarihinden bir hafta önceden başlayarak, günlük (hep aynı zamanda) düzenli ateş ölçmek, buzağılama zamanının tespit edilmesinde yardımcı olacaktır. 

Doğum:

İneklerin çok büyük kısmı yardıma ihtiyaç duymadan doğururlar. Normal doğumun ilk aşamasında yavruyu çevreleyen zarların bir bölümünün oluşturduğu yavru zarları vulvadan dışarı çıkar. Zarlar ve/veya ayaklar görüldükten sonraki 1 saat içerisinde doğum gerçekleşmemişse doğuma müdahale edilmesi gerekir. Doğuma erken ve gereksiz yapılan müdahaleler rahimde enfeksiyona, anne ve yavruda yaralanmalara ve ölümlere neden olabilir.

• Doğum padoğunun genişliği ile kolay doğum arasında bir ilişki vardır. Doğum padoğu ne kadar geniş, bol altlıklı ve kuru ise doğum o kadar kolay olur. Düvelere ve ineklere, ayrı bir doğum padoğunda, sancılanma, ıkınma için zaman tanımak, gözlemek, ama gereksiz erken müdahaleden kaçınmak şarttır. Düveler için kullanılacak boğa tohumları, buzağılama kolaylığı yüksek özelikte olmasına dikkat edilmelidir. 
• Buzağılamadan sonra taze iyi bir ot, biraz kesif yem ve içmesi için ılık su verilmelidir. Zor doğum yapmış ineklerde özel bakım yapılmalıdır. 

İneklerde Lohusa Dönemi (Fresh Dönem)

Lohusalık Dönemi; bir ineğin doğumdan sonraki 21 günlük periyoduna verilen isimdir. Bu dönem, ineklerin gebelikte metabolizma ve genital sisteminde oluşan değişimlerin geriye döndüğü süreçtir. Lohusalıkta hormon seviyeleri ve rahim boyutları gebelik öncesi seviyelere geriler. Bu dönemde inekler, azami özen ister.

• Lohusalık döneminde ki sorunlar, genel sağlık, verim ve döl tutma üzerinde birinci derecede rol oynamaktadır.   
• Lohusa inekler, serbest yataklı, günde iki kez muayeneye imkan verecek şekilde temiz bir padokta tutulmalıdırlar.
• Yavru zarlar normal şartlar altında doğumu takiben 2-12 saat içerisinde atılması gerekir. Doğumdan 24 saat sonra plasentasını atmayan inekler zaman kaybetmeden veteriner hekime bildirilmelidir.

Lohusa dönemindeki (doğumdan sonraki 0-21 gün) ineklerin olası problemlerini belirleyip erken bir şekilde tedavi etmek için veteriner hekiminizle birlikte çiftliğinizde lohusa takip programını, oluşturmalısınız. Bu program;

• Genel görünümü,
• Rektal vücut ısısı,
• İştah ve yem seçimi,
• Rumen dolgunluğu,
• Dışkı ve idrar muayenesi,
• İneğin hareketleri ve duruş pozisyonu,
• Somatik hücre skoru,
• Meme muayenesi 
• Vulvadan akıntı veya koku gelmesi.