Süt Sığırcılığında Süt Kalitesinin Önemi

Süt Sığırcılığında Sütün Kalitesi

*Kaliteli bir sütün üretilmesi için gerekli olan hususlar yerine getirildiği taktirde, üretilecek olan kaliteli süt ekonomik anlamda ve sağlık açısından çok önemli bir ürün olacaktır. Hedeflenen miktardan daha fazla ve kaliteli süt elde etmek süt sığırcılığında temel amaçtır. Dolayısıyla süt sığırcılığının ve süt sanayinin gelecekteki en önemli amacıdır. Üretilen kaliteli bir süt, hem üreticiye hemde tüketiciye yani herkese kazandırır. Kaliteli sütü üreten çiftçi kesinlikle iyi fiyat veren alıcı bulacağı gibi, bunu alan sanayici daha çok ve daha kaliteli ürün elde edecektir. Sütü ya da sütlü ürünü tüketen son tüketici de kaliteli ürün tüketeceğinden gerçekten kaliteli süt herkese kazandıracaktır.

*Aslında sütün kalitesi ineğin memesinden çıkmadan önce başlar. Özellikle gizli mastitisin belirtisi olan somatik hücre sayısı artışı sütün kalitesini bozacağı gibi miktarını da azaltacaktır. Somatik hücreler kandan üte geçmiş akyuvarlar ve az miktarda epitel hücrelerinden oluşur. Akyuvarlar meme dokusuna mikroorganizmalarla savaş etmek amacıyla gelmişlerdir. Demek ki meme ne kadar çok mikroorganizmaya maruz kalmış ise akyuvarlar o kadar çok olacaktır. Bu yüzden Somatik Hüre Sayısı(SHS) artışı meme dokusundaki mikroplarla savaşın, dolayısıyla mastitisin bir göstergesi olmaktadır.

*SHS 200 binin altında ölçüldüğünde meme dokusu büyük bir ihtimalle sağlıklı, bu rakam üzerinde ölçülürse enfekte anlamına gelir. SHS yüksekse kantitatif olarak da problem vardır. Yani inek vermesi gerekenden daha az süt verir. SHS’de 200 binin üzerindeki her yüz bin artış %2,5 oranında sütün azalmasına sebeptir. İnek sayısı ve günler çarpıldığında yapılan basit bir hesap ne kadar büyük ekonomik kayıpların olduğunu ortaya çıkaracaktır.

*Yapılan çalışmalarda bulaşıcı Mastitis etkenleri dediğimiz mikropların somatik hücreyi artırdığı ve daha çok gizli Mastitise sebep oldukları, çevresel Mastitis etkenleri olan E.Coli Klebsiella gibi mikropların ise daha çok görünen Mastitise sebep oldukları ve somatik hücreyi çok artırmadıkları ortaya konulmuştur. Gizli mastitislerde meme dışarıdan sağlıklı görülür. Ancak meme iltihaplıdır. Mikroorganizmalar inekten ineğe ve meme lobundan meme lobuna bulaşır. Hedefimiz bakterileri meme başından uzak tutmak olmalıdır. Mastitis’in en önemli habercisi ilk sağılan bir iki damla süttür. Koyu renkli bir zemine, özellikle Strip kap denilen bir zemin üzerine sağılan sütün pıhtılı veya kanlı olması Mastitis habercisidir. Bu işlem yapılırken ilk damlalar ele veya yere sağılmalıdır. ikinci yardımcı işlemimiz Kaliforniya Mastitis Testidir. Üçüncü yardımcımız ise laboratuvardır. Laboratuvar özellikle Mastitise sebep olan etkenin belirlenmesi Mastitisle mücadelede bize yol gösterecektir.

California Mastitis Testi

**Mastitis’in kontrol altına alınması mükemmel bir sağım sistemiyle olur. Sağım makinelerinin usulüne uygun ve temiz kullanılması, meme başlıklarının sağım öncesi ve sağım sonrası antiseptik solüsyona batırılması, ineklerin kuruya ayrılması esnasında memelere özel kuru dönem ilaçlarının verilmesi bize yardımcı olacaktır.

Kaliteli Süt Herkese Kazandırır

--Kaliteli süt herkese kazandıracağı gibi, kalitesiz sütte herkese kaybettirir. Süt kalitesi ineğin memesinden çıkmadan önce başlar. Süt sağıldığı andaki kalitesinden daha kaliteli olamaz. Pastörizasyon ve UHT işlemleri sütü olduğundan daha kaliteli hale getirmez.

Mastitis Belirtileri:

*Herkesin bildiği gibi meme iltihaplarına “Mastitis” adını veriyoruz. Mastitis görünür halde ise, yani ineğin memesi kızarmış, şişmiş ve süt bozuk pıhtılı ise zaten sütün kullanımı söz konusu olamaz. Süt atılır. İneğin tedavisini yapılır. Ancak görünmeyen, gizli, sinsi Mastitis varsa ineğin memesi ve sütü normal görünür. Gizli Mastitis sinsi bir düşman olduğundan ineğin memesini zamanla köreltir, başka ineklere mikrobun bulamasına zemin hazırlar, süt miktarını azaltır. Fakat adı üstünde “Gizli Mastitis” olduğundan kendini göstermez, gerekli önlemlerin alınması gecikir. Gizli Mastitis yapan başlıca etkenlerden biri Staphylococcus adı verilen akıllı bir mikroorganizmadır. Bu etken doku içerisine gizlenerek etrafına bir duvar örer. Antibiyotiklerin etkisinden kurtulmayı başarır. Gözle görülmeyen bu tip gizli mastitisler başta CMT (Kalforniya Mastitis Testi)testi olmak üzere çeşitli testlerle anlaşılır. Bu testler sütün somatik hücre sayısı ya a elektrik geçirgenliği, kimyasal maddelerinin değişimi ile ilgili testlerdir.

*Sütte gizli mastitisi belirleyen en önemli bulgu sütün somatik hücre sayısıdır. Somatik hücreler meme içerisindeki mikroorganizmalara karşı vücudun mücadelesini gösteren lökositlerdir. Bu sayı ne kadar çoksa savaş o kadar hızlıdır. Somatik hücre sayısı memedeki yangısal reaksiyonun şiddetine göre artır. Dolayısıyla somatik hücre sayısı yüksek sütler, kalitesiz sütlerdir. Görüldüğü gibi süt kalitesi memenin içinde başlıyor. Çünkü sütün üretildiği hücrelerin sağlığı ile ilgili olarak süt kaliteli ya da kalitesiz olarak memeden çıkabiliyor.

*Gizli Mastitisli memede süt yapıcı hücreler tahrip olduğundan, sütün miktarı, içerdiği kazein, yağ, kuru madde, protein, laktoz miktarları azdır. Üretici daha az süt elde ettiği gibi, sütü işleyen mandıra ya da fabrika gibi üniteler de daha az mamul elde ederler. Daha az mamul elde etmekle kalmayıp düşük kaliteli mamuller elde ederler. Kalitesiz bir sütten kaliteli mamul elde edilemez.

Süt memenin içindeyken ve sağıldıktan sonra süte geçen mikroorganizmaların birer mikroskobik canlı olduğunu ve milyonlarca olduklarını unutmamak gerekir. Mikroorganizmalarda diğer canlılar gibi beslenirler ve artık çıkarırlar. Artıklarını süte bırakırlar.

*Daha sonraki safhada mikroorganizmalar UHT ya da pastörizasyon teknikleriyle yok edilseler dahi canlıyken süte bıraktıkları artıklar hiçbir şekilde yok olmaz. Bu da kalitesiz süte ve giderek kalitesiz mamule sebep olur. Diğer yandan gizli mastitislerde sütte enzim aktiviteleri artar. İki önemli enzim, Plasmin ve Lipase enzimleri, sütte yağların ve proteinlerin yıkımlanmasına neden olurlar. Bu enzim aktiviteleri yağ ve protein azalmasına, aynı zamanda sütte ya da mamullerinde acılaşmış tada yol açarlar.

**Plasman aynı zamanda sütte jelleşmeye neden olduğu gibi, ısıl işlemlere de dayanıklıdır. Lipase ve plasmin enzimleri yine UHT ve pastörizasyon işlemlerine dayanıklı oldukları için, bu işlemler sütün kalitesini yükseltmez. Çiğ sütte tuzlu tat, kötü koku ve acılaşma lipase ve plasmin enzimlerinin aktivitelerini, aynı zamanda somatik hücre artışını gösterir.

*Gizli meme yangıları peynir yapımında mayanın çalışma zamanını kötü yönde etkiler, telemenin gevşek olmasına neden olur. Bu da peynirin miktarını az olması yanı sıra, kalitesiz olması sonucunu doğurur.

*Görüldüğü gibi gizli Mastitis süt sığırcılığı yapan üreticinin sütünü çalarak, üreticiye zarar verir, inekler arasında yayılan mikroorganizma ineklerin memelerinin kurumasına, erkenden sürüden çıkmalarına, dolayısıyla büyük ekonomik kayıplara neden olur. Sütü alıp işleyen süt fabrikası ya da mandıraların mamul randımanlarını ve kalitelerini olumsuz yönde etkiler. Sütü ya da süt mamulünü tüketen insanların kalitesi, gıda değeri azalmış, lezzetsiz, acılaşmış mamullerle karşı karşıya gelmesi sorunu ortaya çıkar. En başında söylendiği gibi kaliteli süt herkese kazandırır ya da kalitesiz süt herkese kaybettirir.

Süt Sığırcılığında Kaliteli Bir Süt İçin Neler Yapılmalıdır?

• Sağım öncesi ve sağım sonrası daldırma yapılmalı.
• Sağım öncesi ve sağım sonrası memeler kuru temiz olmalı, temizlenmelidir.
• Uygun sağım teknikleri ile sağım yapılmalıdır.(Ayrıntılı bilgi için tıklayınız.)
• Aşılar zamanında yapılmalıdır.
• Rasyondaki protein-yağ-vitamin ve mineral dengesi sağlanmalı.
• Kuru dönem uygulamaları yerine getirilmeli.(Ayrıntılı bilgi için tıklayınız.)
• Problemli olan ve bu problemi giderilmeyen ineklerin sürüden çıkarılması gerekir.
• Sütü sağarken ve sağdıktan sonraki temizliğine dikkat edilmeli.
• Sütü sağdıktan hemen sonra soğutmak ve soğuk zinciri hiçbir zaman bozmamak.

Sütü üretenleri, tüketenleri ve işleyenleri koruyacak bu önlemleri süt üreticisine anlatmak, öğretmek ve uygulanmasını sağlamak herkesin görevi olmalıdır.