*Kaliteli bir sütün üretilmesi için gerekli olan hususlar yerine getirildiği taktirde, üretilecek olan kaliteli süt ekonomik
anlamda ve sağlık açısından çok önemli bir ürün olacaktır. Hedeflenen miktardan daha fazla ve kaliteli süt elde etmek süt sığırcılığında temel amaçtır. Dolayısıyla süt sığırcılığının ve süt
sanayinin gelecekteki en önemli amacıdır. Üretilen kaliteli bir süt, hem üreticiye hemde tüketiciye yani herkese kazandırır. Kaliteli sütü
üreten çiftçi kesinlikle iyi fiyat veren alıcı bulacağı gibi, bunu alan sanayici daha çok
ve daha kaliteli ürün elde edecektir. Sütü ya da sütlü ürünü tüketen son
tüketici de kaliteli ürün tüketeceğinden gerçekten kaliteli süt herkese
kazandıracaktır.
*Aslında sütün kalitesi ineğin
memesinden çıkmadan önce başlar. Özellikle gizli mastitisin belirtisi olan somatik hücre sayısı artışı sütün kalitesini bozacağı gibi
miktarını da azaltacaktır. Somatik hücreler kandan üte geçmiş akyuvarlar ve az
miktarda epitel hücrelerinden oluşur. Akyuvarlar meme dokusuna
mikroorganizmalarla savaş etmek amacıyla gelmişlerdir. Demek ki meme ne kadar
çok mikroorganizmaya maruz kalmış ise akyuvarlar o kadar çok olacaktır. Bu yüzden
Somatik Hüre Sayısı(SHS) artışı meme dokusundaki mikroplarla savaşın,
dolayısıyla mastitisin bir göstergesi olmaktadır.
*SHS 200 binin altında
ölçüldüğünde meme dokusu büyük bir ihtimalle sağlıklı, bu rakam üzerinde
ölçülürse enfekte anlamına gelir. SHS yüksekse kantitatif olarak da problem
vardır. Yani inek vermesi gerekenden daha az süt verir. SHS’de 200 binin
üzerindeki her yüz bin artış %2,5 oranında sütün azalmasına sebeptir. İnek sayısı
ve günler çarpıldığında yapılan basit bir hesap ne kadar büyük ekonomik
kayıpların olduğunu ortaya çıkaracaktır.
*Yapılan çalışmalarda
bulaşıcı Mastitis etkenleri dediğimiz mikropların somatik hücreyi artırdığı ve
daha çok gizli Mastitise sebep oldukları, çevresel Mastitis etkenleri olan
E.Coli Klebsiella gibi mikropların ise daha çok görünen Mastitise sebep
oldukları ve somatik hücreyi çok artırmadıkları ortaya konulmuştur. Gizli mastitislerde
meme dışarıdan sağlıklı görülür. Ancak meme iltihaplıdır. Mikroorganizmalar inekten
ineğe ve meme lobundan meme lobuna bulaşır. Hedefimiz bakterileri meme başından
uzak tutmak olmalıdır. Mastitis’in en önemli habercisi ilk sağılan bir iki
damla süttür. Koyu renkli bir zemine, özellikle Strip kap denilen bir zemin
üzerine sağılan sütün pıhtılı veya kanlı olması Mastitis habercisidir. Bu işlem
yapılırken ilk damlalar ele veya yere sağılmalıdır. ikinci yardımcı işlemimiz
Kaliforniya Mastitis Testidir. Üçüncü yardımcımız ise laboratuvardır. Laboratuvar
özellikle Mastitise sebep olan etkenin belirlenmesi Mastitisle mücadelede bize
yol gösterecektir.
 |
| California Mastitis Testi |
**Mastitis’in kontrol
altına alınması mükemmel bir sağım sistemiyle olur. Sağım makinelerinin usulüne
uygun ve temiz kullanılması, meme başlıklarının sağım öncesi ve sağım sonrası
antiseptik solüsyona batırılması, ineklerin kuruya ayrılması esnasında memelere
özel kuru dönem ilaçlarının verilmesi bize yardımcı olacaktır.
Kaliteli Süt Herkese Kazandırır
--Kaliteli süt herkese
kazandıracağı gibi, kalitesiz sütte herkese kaybettirir. Süt kalitesi ineğin
memesinden çıkmadan önce başlar. Süt sağıldığı andaki kalitesinden daha
kaliteli olamaz. Pastörizasyon ve UHT işlemleri sütü olduğundan daha kaliteli
hale getirmez.
Mastitis Belirtileri:
*Herkesin bildiği gibi
meme iltihaplarına “Mastitis” adını veriyoruz. Mastitis görünür halde ise, yani
ineğin memesi kızarmış, şişmiş ve süt bozuk pıhtılı ise zaten sütün kullanımı
söz konusu olamaz. Süt atılır. İneğin tedavisini yapılır. Ancak görünmeyen,
gizli, sinsi Mastitis varsa ineğin memesi ve sütü normal görünür. Gizli Mastitis
sinsi bir düşman olduğundan ineğin memesini zamanla köreltir, başka ineklere
mikrobun bulamasına zemin hazırlar, süt miktarını azaltır. Fakat adı üstünde “Gizli
Mastitis” olduğundan kendini göstermez, gerekli önlemlerin alınması gecikir. Gizli Mastitis yapan başlıca
etkenlerden biri Staphylococcus adı verilen akıllı bir mikroorganizmadır. Bu etken
doku içerisine gizlenerek etrafına bir duvar örer. Antibiyotiklerin etkisinden
kurtulmayı başarır. Gözle görülmeyen bu tip gizli mastitisler başta CMT (Kalforniya Mastitis Testi)testi
olmak üzere çeşitli testlerle anlaşılır. Bu testler sütün somatik hücre sayısı
ya a elektrik geçirgenliği, kimyasal maddelerinin değişimi ile ilgili
testlerdir.
*Sütte gizli mastitisi
belirleyen en önemli bulgu sütün somatik hücre sayısıdır. Somatik hücreler meme
içerisindeki mikroorganizmalara karşı vücudun mücadelesini gösteren
lökositlerdir. Bu sayı ne kadar çoksa savaş o kadar hızlıdır. Somatik hücre
sayısı memedeki yangısal reaksiyonun şiddetine göre artır. Dolayısıyla somatik
hücre sayısı yüksek sütler, kalitesiz sütlerdir. Görüldüğü gibi süt kalitesi
memenin içinde başlıyor. Çünkü sütün üretildiği hücrelerin sağlığı ile ilgili
olarak süt kaliteli ya da kalitesiz olarak memeden çıkabiliyor.
*Gizli Mastitisli memede
süt yapıcı hücreler tahrip olduğundan, sütün miktarı, içerdiği kazein, yağ,
kuru madde, protein, laktoz miktarları azdır. Üretici daha az süt elde ettiği
gibi, sütü işleyen mandıra ya da fabrika gibi üniteler de daha az mamul elde
ederler. Daha az mamul elde etmekle kalmayıp düşük kaliteli mamuller elde
ederler. Kalitesiz bir sütten kaliteli mamul elde edilemez.
Süt memenin içindeyken
ve sağıldıktan sonra süte geçen mikroorganizmaların birer mikroskobik canlı
olduğunu ve milyonlarca olduklarını unutmamak gerekir. Mikroorganizmalarda diğer
canlılar gibi beslenirler ve artık çıkarırlar. Artıklarını süte bırakırlar.
*Daha sonraki safhada
mikroorganizmalar UHT ya da pastörizasyon teknikleriyle yok edilseler dahi
canlıyken süte bıraktıkları artıklar hiçbir şekilde yok olmaz. Bu da kalitesiz
süte ve giderek kalitesiz mamule sebep olur. Diğer yandan gizli mastitislerde
sütte enzim aktiviteleri artar. İki önemli enzim, Plasmin ve Lipase enzimleri,
sütte yağların ve proteinlerin yıkımlanmasına neden olurlar. Bu enzim
aktiviteleri yağ ve protein azalmasına, aynı zamanda sütte ya da mamullerinde
acılaşmış tada yol açarlar.
**Plasman aynı zamanda
sütte jelleşmeye neden olduğu gibi, ısıl işlemlere de dayanıklıdır. Lipase ve
plasmin enzimleri yine UHT ve pastörizasyon işlemlerine dayanıklı oldukları
için, bu işlemler sütün kalitesini yükseltmez. Çiğ sütte tuzlu tat, kötü koku
ve acılaşma lipase ve plasmin enzimlerinin aktivitelerini, aynı zamanda somatik
hücre artışını gösterir.
*Gizli meme yangıları
peynir yapımında mayanın çalışma zamanını kötü yönde etkiler, telemenin gevşek
olmasına neden olur. Bu da peynirin miktarını az olması yanı sıra, kalitesiz
olması sonucunu doğurur.
*Görüldüğü gibi gizli Mastitis
süt sığırcılığı yapan üreticinin sütünü çalarak, üreticiye zarar verir, inekler
arasında yayılan mikroorganizma ineklerin memelerinin kurumasına, erkenden
sürüden çıkmalarına, dolayısıyla büyük ekonomik kayıplara neden olur. Sütü alıp
işleyen süt fabrikası ya da mandıraların mamul randımanlarını ve kalitelerini olumsuz
yönde etkiler. Sütü ya da süt mamulünü tüketen insanların kalitesi, gıda değeri
azalmış, lezzetsiz, acılaşmış mamullerle karşı karşıya gelmesi sorunu ortaya
çıkar. En başında söylendiği gibi kaliteli süt herkese kazandırır ya da
kalitesiz süt herkese kaybettirir.
Süt Sığırcılığında Kaliteli Bir Süt İçin Neler Yapılmalıdır?
- Sağım öncesi ve sağım sonrası daldırma yapılmalı.
- Sağım öncesi ve sağım sonrası memeler kuru temiz olmalı, temizlenmelidir.
- Uygun sağım teknikleri ile sağım yapılmalıdır.(Ayrıntılı bilgi için tıklayınız.)
- Aşılar zamanında yapılmalıdır.
- Rasyondaki protein-yağ-vitamin ve mineral dengesi sağlanmalı.
- Kuru dönem uygulamaları yerine getirilmeli.(Ayrıntılı bilgi için tıklayınız.)
- Problemli olan ve bu problemi giderilmeyen ineklerin sürüden çıkarılması gerekir.
- Sütü sağarken ve sağdıktan sonraki temizliğine dikkat edilmeli.
- Sütü sağdıktan hemen sonra soğutmak ve soğuk zinciri hiçbir zaman bozmamak.
Sütü üretenleri,
tüketenleri ve işleyenleri koruyacak bu önlemleri süt üreticisine anlatmak,
öğretmek ve uygulanmasını sağlamak herkesin görevi olmalıdır.
0 Yorumlar