Sağmal Hayvancılıkta Neye Dikkat Edilir?

Sağmal Hayvancılık İşletmelerinde Öncelik Sıralaması

1. Doğru Çiftlik Yer Seçimini Yapmak
2. Doğru Bir Mimari İle Çiftlik Veya Ahır Yapmak
3. Doğru Bir Irk Seçimini Yapmak
4. Ari İşletme Olmak ( Tuberkloz ve Brusella'dan Ari)
5. Optimum Süt Verimine Ulaşmak
6. Kaba Yem Kalite Parametreleri Bilmek
7. Kaba Ve Kesif Yemleri Zamanında Almak
8. 400 Günde Bir Yavru Almak
9. Buzağı Öldürmemek
10. Aşı Programı Ve Biyo Güvenlik Uygulamalarını Yerine Getirmek
11. Sütü Değerinde Satmak
12. Desteklemeleri Takip Etmek (Buzağı Ve Süt Desteklemeleri)
13. Kaliteli Kaba Yem Üretmeyi Öğrenmek
14. Fabrika Yemini Kendi Üretmeyi Öğrenmek
15. Sütü Perakende Satmak
16. Genetik İlerlemeyi Sağlamak
17. Damızlık Düve Ve Boğa Satmak
18. Her Hangi Bir Irkı Temsil Etmek
19. Doğru Bir Rasyon Bilgisini Öğrenmek Ve Yapmak

1. Doğru Çiftlik Yer Seçimini Yapmak

**Günümüzde sütün fiyatı yerden yere değişmektedir. Sütun 2,5 TL'den satıldığı yer varken, 1,8 liradan satıldığı yer de vardır. Sütün 1,5 liraya dâhil alıcı bulunmadığı bir yerde sağmal işletme sahibi iseniz çok süt alsanız da hiç süt almasanız da pek bir işe yaramayacaktır. Sütün hiç para etmediği bir yerde yapılabilecek şey, inek buzağı işletmesi işini yapmak daha mantıklı olacaktır. Yani hayvanları çoğunlukla merada otlatmak, kapalı alanda duracağı zamanı kısıtlamak, 8 ayda merada dolaşan ve 4 ayda ahırda duran ve 400 günde bir buzağı veren ayrıca çok fazla bir süt beklentisi olmadığı ortalama 15-20 litreyi vererek kendi masrafını, yavrusunun masrafını çıkarsın dediğimiz yönteme geçilmesi daha avantajlı olacaktır.

**Dolayısıyla çiftlik yeri seçimi konusunda hata yapılırsa yüksek fiyattan süt satılamaz. Özellikle büyük şehirlere yakın, insanların yoğun yaşadığı, gelir seviyesinin, alım gücünün yüksek olduğu bölgelerde, perakende sütü satabilme fırsatın olduğu yerlerde büyükbaş hayvan çiftliği kurulması durumda hem sütün satışında hem de çiftlik arazisi, satın alınan arazinin 10 yıl 20 yıl sonra bu işi bırakılmak istenildiğinde bir arsa değeri oluşması bakımından yer seçimi çok önemlidir.

Yine yer seçimi yaparken hayvanlar için uygun olduğunu düşünüldüğü bölgeleri tercih etmede fayda vardır.

**Yüksek ısıya muhatap olunan yerlerde yani 45 50 derece sıcaklıkların görüldü yerlerde çiftliği kurarsanız hayvanları serinletme maliyeti ekstra maliyet olarak karşımıza çıkar. Aşırı soğuk bölgelerde ise sağım sistemin donması, hayvanların gübre sisteminin donması gibi problemlerle karşılanıp ekstra maliyetler ortaya çıkar.  Ulaşımı, erişimi kolay olan ve daha kolay satış yapılacağı, daha yüksek fiyattan sütün satılabileceği, ileride arsa değerinin artığı bir yerde çiftlik yapılırsa doğru bir şey yapılmış olunur. 

2. Doğru Bir Mimari İle Çiftlik Veya Ahır Yapmak

**Hayvan refahı ön planda olmak üzere insan ve işçi sağlığı, iş güvenliği, sizin hayatınızın, sizin konforunuzun, bütün bunları düşünmek suretiyle enerji maliyetinin ve işçilik maliyetinin en düşük olduğu doğru bir mimari sistemle inşa edilmesi lazım.

**Gübre sisteminin uygun olması gerekir, yani gününün büyük bir çoğunluğunu gübre ile uğraşmayı gerektirmeyecek bir mimari yapı olması lazım.

**Doğru bir mimari doğru bir proje ile ve arazinin satın alındığı bölgenin iklim şartlarına uygun bir mimari tercih edilmesi gerekir. Yine burada yanlış bir mimari tercih edildiğinde önümüzdeki 10 yıl veya 20 yıl bu hayvancılık yapıldığında hayvanlar bedelini ödetir. Doğru bir plan ve proje çerçevesinde bu işi yapmak gerekir. Türkiye'de her bölgenin iklimi kendine göre farklılık göstermektedir. Türkiye çok farklı iklim ve belgelere sahiptir.  Bugün Kars'ta yapılan bir ahırın aynısı Antalya'da yapılamaz. Urfa'da yapılan bir ahırın aynısı Balıkesir'de yapılamaz. Dolayısıyla her bölgenin kendine özgü bir mimari şekli vardır.  Açık, yarı açık, ızgaralı sistem, yataklı sistem gibi birçok mimari sistemin hangisi olduğunuz bölgeye uyumlu ise onu tercih edilmesi gerekiyor.( Çiftlik kurarken nelere dikkat edilir? )

3. Doğru Bir Irk Seçimini Yapmak

**Amaç süt üretmek, sanayiye aktarmak ve sanayiye satmak ise Holstein ırkı tercih etmede fayda vardır. Tabii bunun içinde bir geçmiş tecrübe ve bilgi ve birikime ihtiyaç vardır. Eğer günlük süt satmak için hayvan besleniyorsa bu defa da yağ oranı yüksek olan yani kombine olan bir ırk örneğin Simental veya Montofon gibi ırklar tercih edilebilir. Daha da katma değerli süt öğretmek ve onu daha yüksek katma değerle satmak isteyen Jersey ya da İsveç kırmızısı gibi ırklar yetiştirilebilir. Burada seçimi de yapıldığı iş ile doğru orantılı olması gerekir. Bulunduğu bölgede kaliteli kaba yem ucuza temin edilebiliyorsa kaba yemden daha fazla yararlanan bir ırk seçimi durumunda besleme maliyeti düşecektir.

4. Ari İşletme Olmak ( Tüberküloz Ve Brusella’dan Ari)

**İşletmeye satın alınan hayvanlar tüberküloz ve brusella hastalıklarına karşı testleri yapılmış negatif hayvanlar olmaları en başta kazandıracak şeylerden bir tanesidir. Pazarlarda test yapmadan ne olduğu belli olmayan, suni tohumlamadan gebe kalmış mı, ana baba kayıtlarının olup olmadığı, aşıların tam yapılıp yapılmadığı ve tüberküloz ve brusella testlerinden negatif olan hayvanlar mı alınacağı çok önemlidir.

**Bu testler yapılmadan sadece satıcının beyanı ile hayvan alınamaz. Çünkü bunlar aşı değildir hastalıktır. Bunlar hayvanlarda çıktığı zaman tedavisi yoktur ve zorunlu kesime tabidirler.  Bunlar çok olduğu zaman işletme kapatılır ve mühürlenir.

5. Optimum Süt Verimine Ulaşmak

**Irkın karakteristik özelliklerine göre bir holsteinden alınması gereken süt verimi Türkiye şartlarında bir laktasyondaki ortalama 25 litredir. 28-30 litre süt alan bazı işletmeler de mevcuttur. 2. laktasyonda ise 28 30 litre arasıdır. Eğer bu oranda süt alınamıyorsa teknik destek alınması gerekir. Eğer hayvan Simental ise birinci doğumda 22-23 litre süt ortalama 2.doğumda ise 25-26 litre süt ortalaması yakalanmıyorsa yine teknik destek alınması gerekir. Örneğin, eğer hayvana günlük 10 kilo kesif yem veriliyor ve yine hayvanın süt verimi 20 litreyi geçmiyorsa, hayvanın kuru döneminde erken laktasyon döneminde hata yapılmış demektir ya da hayvanın ihtiyacı olan yemin önüne konulmamasından dolayı vermesi gereken sütü vermeyecektir. Optimum süt verimine ulaşmayanlar para kazanmaları çok zordur. (İneklerin süt verimi nelere bağlıdır? )

6. Kaba Yem Kalite Parametreleri Bilmek

**Kaliteli kaba yem satın alınması çok önemli bir durumdur. Örneğin mısır silajı alınıyorsa partikül büyüklüğüne, nişasta değerlerine, protein değerlerine ve tane patlayıcının kullanıp kullanılmadığı, ya da satıcının beyanı doğru olup olmadığı gibi bütün bu hususlar çok önemli bir durumdur. Ya da satın alınan Yonca’nın protein değerine, üzerindeki yaprak veya çöp oranına, rutubetine dikkat etmek gerekiyor. Saman alırken daha taze daha güncel bir saman alınmış mı? Bütün bunların kuru madde esasına göre fiyatlandırılması biliniyor mu bunlara dikkat etmek gerekiyor.

7. Kaba Ve Kesif Yemleri Zamanında Almak

**Bir mal tarladan çıktıktan sonra yani zamanında mı alınıyor yoksa fiyat yükselmeden sonra mı alınıyor gibi zamanlamaya dikkat etmek gerekir. Zamanında alınan kaba ve kesif yemler ile sonraki süreçte alınan kaba ve kesif yemlerin fiyatında ciddi farklılıklar bulunmaktadır. Zamanında alınmadığında da ekstra bir maliyet kalemine dönüşür.

8. 400 Günde Bir Yavru Almak

**400 günde bir yavru alınıyor mu, süt sağılıyor ama 500 gün olmuş hayvan hala ikinci doğum yapmamışsa, hayvan doğumundan maksimum 150 gün geçtikten sonra ikinciye gebe değilse bir şeyler yanlış gidiyor demektir. Doğumdan sonra zaman ilerledikçe süt verimi azalmaktadır. Zamanında hayvan gebe bırakılmasıyla, doğumdan sonra da maksimum 150 gün sonra yeniden hayvan gebe bırakılırsa inek daha fazla süt vererek daha fazla kazandıracaktır. Dolayısı ile 400 günde bir yavru almak demek hem yavru bakımından bir kazanç olacaktır hem de yeni bir doğumun başlangıcı ile daha fazla süt alımının habercisi olacaktır.

9. Buzağı Öldürmemek

**Buzağı ölüm oranının ülke standart oranının çok çok altında olması gerekir. %3 veya %4 kabul edilebilir bir rakam olabilir. Hayvanların kendi kendine doğurabilmesi için uygun spermalar seçilmelidir. Bu konuda uzman veteriner hekimlerden destek alınmalıdır. Sperma seçimi çok önemli bir meseledir. ( Neden buzağıları kaybediyoruz? )

10. Aşı Programı Ve Biyo Güvenlik Uygulamalarını Yerine Getirmek

**Bio güvenlik işletmeye giriş ve çıkışta, gerek hayvan giriş çıkışında gerek araç gereç çıkışında ve gerekse insan çıkışının kontrolü ve denetlenebilir olması demektir.

**Hayvanlara diğer insanların temas etmesini engellemek ve yeni işletmeye başka bir hayvan alındığında Tüberküloz ve Brusella konusunda negatif olunan yani bu hastalıkları taşımayan hayvanların işletmeye alınmasında dikkatli olunması gerektiğidir.

**Ayrıca zorunlu ve gerekli aşılar zamanında yapılması gerekir. Aşı programı her bölgeye değişiklik göstermektedir. Her bölgedeki risk faktörü değişkenlik gösterdiği için aşı programı da değişiklik gösterir. Her bölgenin risk sıralaması farklıdır. Örneğin, bazı bölgelerde aşı programında şap aşısı en başta yazılırken başka bir bölgede ise pastorella aşısı en başa yazılabilir. Bunun teknik desteğini veteriner hekimden alınabilir. ( Sığır yetiştiriciliğinde biyo-güvenlik. )

11. Sütü Değerinde Satmak

**Sütü değerinde satmak çok önemli bir faktördür.  Süt yağı, süt proteini, donma noktası, asidik seviye ve kuru madde anlamında yüksek standartlı bir süt üretildiğinde, kesinlikle süt değerinde satılacaktır.

12. Desteklemeleri Takip Etmek (Buzağı Ve Süt Desteklemeleri)

**Buzağı ve süt desteklemeleri imale gelebilecek bir konu değildir. Onun için gerekli olan evrakları zamanında ilgili yerlere teslim edilmesi gerekir. Bunlarda önemli gelir kaynaklarından birisidir. İhmal edilmemesi gerekir.

13. Kaliteli Kaba Yem Üretmeyi Öğrenmek

**12 maddeye kadar olan yerler imal edilirse kaliteli kaba yem üretmede elde edilen avantajın 5 katı gider.

**Kaliteli kaba yem üretme ile uğraşırken buzağı ölürse, süt verimi ortalama 25-30 olması gerekirken 4-5 litre aşağı düşerse, hayvanlar tüberküloz brusella hastalığına yakalanırsa, aşı programı yapılmadığı için sürekli veterinere ilaç parası gibi sürekli para kayıpları olursa, burada yapılan işin karlılığı gidecektir. 12 maddeye kadarki her şey sağlıklı bir şekilde yürüten işletme sahipleri kaliteli kaba yemini kendi üretebileceklerdir.

**Elinde bulunan arazinin varlığına göre, o bölgedeki ekim maliyetlerine göre, o bölgedeki tarla kiralarının fiyatlarına göre, işçilik maliyetlerine göre, kaliteli kaba yemi hasat edecek Yüksek teknolojili makinaların varlığına göre, gibi hususların hesabı yapılarak üretebilecek en uygun kaliteli kaba yem seçilmelidir.

14. Fabrika Yemini Kendi Üretmeyi Öğrenmek

**Fabrika yemini üretebilecek arazi, araç ve gereçlere sahip olunduğunda fabrika yemini üretmek mi avantajlı olur yoksa ne yaptığını bilen kaliteli bir yem fabrikasından yemi hazır olarak almak mı mantıklıdır? Maliyet, gelir ve gider kalemlerini hesapladıktan sonra hangisi daha az maliyetli ise onu yapmakta fayda vardır.

15. Sütü Perakende Satmak

**Sütü satmak eğilimine neden gerilir? Ya da neden girilmelidir? Bölgelerde sütü değerinde satın alan işletmeler yoksa, üretilen sütün miktarı azsa, sütü satabilecek çevre varsa süt perakende satılabilir. Tabii burada önemli bir faktör vardır.  Ari işletme olması lazım. Yani tüberküloz ve Bruselladan ari bir sürünün olması, doğru bir mimari ile doğru bir yerde çiftlik kurulması ancak sütü perakende satabilecek maddelerdir bunlar.

16. Genetik İlerlemeyi Sağlamak

**Sürüye ne olduğu belli olmayan bir boğa konulduğunda hayvanın kalitesi düşer yani sürünün mevcut kaliteli genetik potansiyeli düşmeye başlar. Bunu önlemek için var olan genetik potansiyeli daha yukarıya taşımak için bir eşleştirme programı yapılarak hayvandan istenilen fakat olmayan özellikleri ön plana çıkarabilecek spermaları kullanarak genetik ilerleme sağlamış olunur.

17. Damızlık Düve Ve Boğa Satmak

**Genetik ilerleme sağlandıktan sonra damızlık düve ve boğa satılabilir. Bir kişinin işletmenizde doğan boğa adayını satın alabilmesi için neler lazım?

1. Hayvanların süt verim ortalamalarının diğer çiftliklerinin üzerinde olması lazım.
2. Çiftlikte üretilen sütün yağ oranı yüksek olması lazım.
3. Çiftlikteki hayvanların fiziksel görünüm itibariyle ırkının karakteristik özelliklerinin birebir yansıtması lazım.
4. Tüberküloz ve Bruselladan ari bir işletme olması ve Ari işletme protokolleri yerine getirilmiş olması, bütün bunlar damızlık düve ve boğa satma adayı işletmesi adayı haline dönüştürür. 

18. Her Hangi Bir Irkı Temsil Etmek

19. Doğru Bir Rasyon Bilgisini Öğrenmek Ve Yapmak

**Enerji-protein hesaplanması, kuru madde hesaplaması, kaba kesif yem hesaplaması, kaba yem de olması gereken özellikler bir rasyon nasıl hazırlanır gibi önemli unsurları bilerek ona göre ihtiyaç olan rasyon hazırlanmalıdır. Doğru bir rasyon ile hayvan beslemek çok önemli bir konu olup gerektiğinde uzman veteriner hekimlerden teknik destek alınmalıdır.