İneklerde Stres, Konfor ve Verim Arasındaki İlişki

**Konfor sağlık ve verim demektir.

**İneklerde stres ile konfor verimi arasında sıkı bir ilişki bulunmaktadır. İneklerin konforu bozulmasıyla stres ortaya çıkar. Bu konforun bozulmasında, bakıcı veya sağımcının ara sıra değişmesi, yürüme zeminlerinin kötü olması, her türlü ani değişiklikler, durak yerlerinin uygun olmamasından, gürültüden, barınakların uygun bir havalandırma sistemi ile dizayn edilememesi, aşırı sıcaklıklar, yetersiz ışık, insanların kötü davranışlarından gibi etkenler bulunmaktadır.

**Konforun bozulmasıyla beraber stres etkisini hissetmeye başlar. Stres hissedilebilen, ölçülebilen ve zararları hesap edilebilen bir hususudur.

**Ortaya çıkan stresin ilk belirtisi süt veriminin düşmesidir. Sonraki süreçte döl veriminde düşmeler, kızgınlığın gösterilememesi, kızgınlık gösterse dahi gebe kalınmaz veya gebe kalsa bile cılız bir yavru doğurur. Ayrıca ineğin güç doğum veya sonunu atmama olayları da stresle ilgisi olarak ortaya çıkabilir.

**Stres bağışıklık sistemini de bozamaya başlayarak, solunum yolu enfeksiyonları başta olmak üzere inek her türlü hastalığa karşı savunmasız hale gelir.

**Sağım sırasında oluşan stres, gürültü, sağımcının değişmesi, kötü davranış, ani korku ve sütün memeye inmesini engeller. Bu sorunlar da meme iltihabına (Mastitis) ve sütün zamanla azalmasına neden olur.

**Hayvan besleyiciler için en önemli unsur, yüksek bir kazanç elde etmektir. Dolayısıyla inekler için konfor kazancın ve sağlığın anahtarıdır diyebiliriz.

**Çiftlikte konforu sağlayan unsurları, taze ve temiz su için otomatik, şamandıralı sulukların kullanılması, uygun yemlik dizaynı, uygun bir şekilde yapılmış yürüme zeminleri, açık ahır sistemleri, açıkta buzağı boksları olarak sayılabilir. Kuru ve temiz bölümler, inekler için en önemli konforu oluşturur.

**Sağım odalarında, gezinme yerlerinde ve durak yerlerinde kuru ve temiz yerlerin sağlanılması, verimin yüksek olması, hastalık riskinin düşük olması demektir. Bunun tam tersi de, yerlerin ıslak, çamurlu zeminlerin olması ve bölümlerin kirli olması stres faktörleri olarak ortaya çıkar.

**İneklerin önünde yem eksik olmamalı, daima yem bulunmalıdır. İstediklerinde istedikleri miktarda yem tüketmelidirler. Böyle durumlarda inekler bir günde yaklaşık olarak 11 kere yemliğe giderler. Yemlik günde 2 kez veya daha az doldurulduğunda yem tüketimi yani gıda alımı düşer. Sert zeminler, inek yatarken ve kalkarken canları yanacağından yatma kalkma işini azaltıp daha az yemliğe gider. Bu iki durumlarda da inekte gıda eksikliği, özellikle enerji eksikliği ortaya çıkar. Ortaya çıkacak olan enerji eksikliği, süt miktarında azalma, döl tutmama sorunu, sonun atılamaması, doğum sonrası problemleri gibi sorunları beraberinde getirir.

**İnekler günlerini yaklaşık olarak 50-60 dakikasını sağım odasında, 135 dakikasını bekleme ve yem yeme esnasında ve 1250 dakikasını da dinlenme alanlarında geçirir. Süt üretimine ayırdıkları önemli bu zamanlarını konfor içerisinde geçirmeleri gerekir.

**İneklerin yatak yerlerinin yumuşak olması ve sağlık açısından inorganik maddeyle yani kumla kaplı olması temelde tercih sebebidir. Saman, sap ve hızar talaşı gibi organik kökenli altlıkların meme iltihabı (mastitis) yönünden sakıncalı oldukları belirlenmiştir. İneklerin yatarken ve yem yerken konforlu olmaları, barınak içi sıcaklığıyla çok yakın ilişkisi vardır. İnekler soğuktan rahatsız olmazlar, ama 22°C’nin üzerindeki sıcaklıklardan rahatsız olurlar. Sıcaklığın 8°C - 10°C derece artması ineklerde sütün %15 azalması ve döl veriminin düşmesi demektir. Bunu önlemek için yemlik hizasına ve yatak yerleri hizasına iki sıra vantilatör konulması önerilir. Ayrıca sıcak günlerde ineklerin üzerine serinletici olarak su püskürtülmesi çok iyi bir önlemdir.

**Sürekli ineklerin gözlemlenmesi gerekir. Bu gözlemlenme ile ineklerin stres altında olup olmadıkları, konforlarının bozulup bozulmadığı kolayca anlaşılabilir.

**İnekler çok meraklı hayvanlardır. Barınağa giren herkesi merak ederler. Dillerini uzatırlar, merakla bakarlar ve koklamak isterler. Ancak; birisi içeri girdiğinde korkar ve kaçarlarsa o işletmede bir insan davranışı problemi vardır. Bakıcıların ineklere kötü davrandıkları şüphesi uyanabilir.

**Sağım zamanları hariç, bir barınağa girildiğinde inekler yatıyor ve geviş getiriyor olmaları lazım. Konforlu, sağlıklı ve stressiz ortamlarda ineklerin %40’ı geviş getiriyor durumda olurlar. İneklerin çoğunluğu ayakta ya da barınağın dışında ise yatmaları gereken saatte dışarıda geziniyorlarsa “içerideki havadan veya yatma yerlerinden memnun değiller” demektir.

**İnekler yürürken izlenmelidir. Yürürken sırtını kamburlaştıran ineklerin ayaklarından veya zeminden dolayı problemleri olabileceği akılda tutulmalıdır.

**İneklere sağlanacak olan konfor iştahı, süt verimini, döl verimini etkiler. Tüm bunlar da işletmenin veya bireyin karlılığını artırır.