Besicilik Nedir? Besicilik Nasıl Yapılır?

Besicilik Nedir? Besicilik Nasıl Yapılır?

*Besicilik; tüketicinin isteklerine cevap verecek tarzda bir karkası, kısa sürede ve ekonomik yöntemlerle elde etmek amacıyla hayvanların yoğun şekilde beslenmesi olarak tanımlanabilir. Sığır besisinde en uygun program şudur demek pek doğru değildir. Yetiştirici, pazar koşullarına, besilik hayvan ve yem teminine, mevsime, ekonomik durumuna, barınak ve işçilik kapasitesine göre program yapmalıdır.

*Genç erkek sığırların yanı sıra, damızlık özeliği olmayan genç dişiler ve damızlık değerini yitirmiş inekler, boğalar ve öküzler de besiye alınarak et verimleri iyileştirilebilir. Besicilikte karlılık, besi hayvanından elde edilen birim kırmızı et miktarı kadar birim et için yapılan harcamalara bağlıdır. Ayrıca besicilik yüksek sermaye istediğinden, yüksek enflasyonlu (yıllık %2 den fazla) ülkelerde besi devir hızı (süresi) besicilik faaliyetinden bağımsız olarak karlılık üzerine etki etmektedir.

*Besi performansı üzerinde, hayvanın ırkı, yaşı, cinsiyeti, orijini, beden yapısı ve kondüsyonu ile bakım ve beslenmesi etkili olmaktadır. Besi performansın değerlendirmesinde, canlı ağırlık artışı (çoğunlukla günlük) ve yemden yararlanma yeteneği (1kg canlı ağırlık artışı için tükettiği yem miktarı) olmak üzere iki parametre esas alınmaktadır. 

*Farklı bir bölgeden satın alınıp işletmeye getirilen hayvanların öncelikle strese gireceği unutulmamalıdır. İşletmeye yeni alınan besilik sığırlar ilk 2 hafta boyunca, kaliteli kuru ot (çayır otu, fiğ+yulaf, yonca) ve temiz içme suyu gibi temel ihtiyaçlarının karşılanması yanında hafif egzersizle birlikte güvenli rahat bir dinlenme ortamı (bol saplı veya talaşlı, kuru gübre, kumlu yataklık) sağlanarak bakıcıya ve ortama alıştırılmalıdırlar.

*Konsantre yem ve samana dayalı yapılan besicilik beslenme yönünden (asidoz, ayak hastalıkları vb.) sorunludur, rasyonda mutlaka kaliteli kaba yeme yer verilmelidir.

*Besi sığırlarına su serbest olarak sağlanmalıdır. 

*Besicilikte en önemli konu iyi bir ırk seçimi ve çok iyi bir yemdir. Dolayısıyla besi için seçilecek olan ırk besiye yatkın olması ve uygun yemle beslenmelidir.

*Besi,  büyümenin yemle kamçılamasıdır. Büyümekte olan hayvan uygun bir besi programı boyunca yem ile beslendiğinde daha hızlı kilo alır. Herhangi bir problem çıkmadan programa göre ilerleme yapıldığında, emeğin karşılığı da alınır.

*Genellikle 1 yaşın altındaki hayvanlar besiye alınabilir. Besi periyodu 180 ile 200 gün olabilir. Bu periyotta hayvanın kilo almadığı günlerde olabilir. Çok yağmur veya kar yağdığı zaman hayvanın kilo alması azalabilir veya yavaşlayabilir. Sonraki süreçte havalar, işler düzeldiğinde kilo almadığı günler telafi edilebilir.

*Besicilikte temel amaç besiye alınacak hayvan, kısa sürede ve ekonomik bir biçimde istenilen bir kiloya getirmektir. Bunun arkasında da daima yem vardır, yani arpa buğday gibi yemler. Bu yemler tek başına verildiğinde Asidoza neden olur. Dolayısıyla Asidoz yapmaması için yanında kaba yemlerde (ot-çayır-reygras-saman vb.) verilmesi lazım. ( Sığırlarda Topallık (Asidoz) )

Besi Programı Nasıl Olmalıdır?

*Besi başlangıcında %50 kesif yem ile %50  kaba yemle başlanılabilir.

*Başlangıçtan 10-15 gün sonra çiftliğin genel durumuna bakılarak daneli yem oranı yükseltilebilir. Kaba yem oranı ise azaltılabilir. Yani 10-15 gün sonra dane yem miktarı yüzde 60'a çıkartılabilir, kaba yem miktarı ise yüzde 40'a azaltılabilir.

*Bir 10 gün sonra da dane yem oranı % 70'e çıkartılıp, kaba yem oranı ise %30 a düşürülebilir. Ayrıca bir 10 gün sonra da dane yem oranı % 80'e çıkartılabilir kaba yem oranı ise % 20'ye düşürülebilir. Tabii bu şekilde yapılan yemlerde artırmalar ve azaltmaları 10'ar gün arayla yapılması lazım ki hayvanın midesi, işkembesi bu rasyona yavaş yavaş alışabilsin. Bu oran %80 kesif yem, %20 kaba yem arasına geldikten sonra hayvan kesime kadar hep bu şekilde yani bu oranda beslenebilir.

Besi Performansını Etkileyen Temel Faktörler

1. Irk
2. Yem
3. Hastalıklar

*Açık serbest sistem besicilik yapılması daha uygundur.

*Hafif eğimli araziler daha uygundur.

*Drenaj en kolay bir arazi seçilmelidir.

*Hayvanın dinlenebilecek kuru zemin olmalı.

*Yemliğe kolay ulaşabilmelidir.

*Yemlik daima dolu olmalı, yemlikte ve suluktan boş bir an olmamalıdır. Zaten besicilerinde

*İstediği çok yem verip iyi kilo almaktır.

*Besicilik kapalı ortamda yapılsa dahi, hayvan önünde sürekli yem ve temiz su olması lazım. Ayrıca içerde kötü koku ve amonyağın birikmemesi için havalandırma çok kaliteli bir şeklide yapılması gerekir.

Buzağı Ne Zaman Besiye Alınır?

*Buzağıların doğumu ile birlikte, buzağı başlatma yemi verilir, yaklaşık olarak 2 ay sonra buzağı büyütme yemi verilmeye başlanılır ve buzağı 7 aylığa geldikten sonra besi programına alınabilir. Ayrıca 7 ay beslenip satılabilir.

*Besiye alınacak buzağı 7.aydan sonra besi programına alınıp ve 7 ay da aynı program kesintisiz bir şekilde ve sorunsuz bir şekilde yapıldığında, 16.ayda kesimi yapılabilir. Besi Programı boyunca, herhangi bir sorun çıkmaması için kesinlikle Uygun bir kayıt tutularak besiye başlanıldığı gün ve besinin bitirileceği gün hesap edilmesi uygundur.

*Mera varsa ilk buzağının ilk 7. ayı merada kalıp, kalan 7 ayda da besi programı uygulanabilir.

Genç Hayvanların Beslenmesi (6-10 aylık)

*300-350 kg canlı ağırlığına (ergin canlı ağırlığının yaklaşık %65) ulaşılıncaya kadarki büyüme döneminde mineral madde ve protein gereksinimi çok daha yüksek olup 150-350 kg canlı ağırlığındaki besi hayvanlarında rasyonun ham protein düzeyinin %14-15 olması tavsiye edilmektedir. Öncelikle hayvanın iskeleti geliştirilerek üzerine kas birikimi sağlanmalıdır.  Bu dönemde protein miktarı kadar proteinin içerdiği metiyonin, lizin ve treonin aminoasit ihtiyaçlarının dengeli bir şekilde karşılanması sonraki günlük canlı ağırlık artışı bakımından önem taşımaktadır. ( İyi Bir Rasyon Nasıl Olmalıdır? )

*Rasyondaki kaliteli kaba yem oranının kuru madde esasına göre %30 olması önerilir. Rasyondaki kaliteli kaba yem oranı bu dönemde düşürülmemelidir. Fazla tahıl veya kesif yem verilmesi asidoz ve laminitis riskini artıracağından beklenen canlı ağırlık artışı sağlamayacaktır. Bu dönemde mısır veya ot silajları 5-6 kg kadar verilebilir. 

Besi Bitirme Dönemi Nasıl Olmalıdır?

*300-350 kilodan 550-600 kg canlı ağırlığına ulaşılıncaya kadar ki bu süreçte besi sığırları yoğun besi programına tabi tutularak, besi sonu canlı ağırlığına en kısa sürede ulaşılması amaçlanmalıdır. Bu dönemde rasyonun ham protein düzeyinin % 12-13 arasında olması yeterlidir, canlı ağırlık artışını hızlandırmak için rasyonda tahıl ve konsantre yem ağırlığı artırılabilir. 

*Asidoz ve ayak hastalıklarından korunmak ve daha iyi bir besi performansı için tahıllar çok ince öğütülmemelidir. Yemlemede yemden yeme geçişe önem verilmeli aynı firmanın yemi olsa dahi en az 4-5 gün eski yem ile yeni yem karıştırılarak sunulmalıdır. Bu dönemde rasyonun kaba yem oranı % 15-20 seviyesine kadar düşürülebilir.   Rasyona gerekirse asit tamponlar eklenebilir.

1. Besi sığırları genellikle enerji düzeyi yüksek rasyonlarla beslenmekte olup, yaş ilerledikçe, canlı ağırlık artışı artıkça, enerji gereksinimi de artmaktadır. 
2. Besi sığırı rasyonları yüksek enerji gereksinimini karşılamak üzere fazla miktarda tahıl içerdiğinden yemler en az 3-4 öğünde veya ad libitum olarak servis edilmelidir
3. Yemleme mümkün olduğu kadar günün aynı saatlerinde yapılmalıdır. Hayvanlar günlük tüketimlerinin önemli bir kısmını sabah erken saatlerde gerçekleştirdikleri unutulmamalıdır.  
4. Hayvanların kaba yemi ayırıp kesif yeme yönelmelerini önlemek için kaba ve kesif yemler mutlaka homojen bir şekilde karıştırılmalıdır. Bu amaçla mümkünse kesif ve kaba yemler yem karma vagonlarında karılmalıdır. Rasyonda kullanılacak su oranı yüksek yemler (possa ve silajlar), iyi bir homojenizatör görevi görebilir.
5. Yüksek seviyedeki nem yem tüketimini azaltarak gelişmeyi yavaşlatırken, nemin düşük oluşu meydana gelecek tozlanma nedeniyle solunum sistemi irrite olacaktır.
6. Asidozis veya laminitis durumlarında rasyonda kaba yem düzeyi ve kaba yemin partikül boyutu artırılmalı gerekirse tampon madde kullanılmalıdır. Yeme katılacak tampon maddeler sorunların çözümünde yardımcı rol oynayabilir esas odaklanılması gerekenin ise rasyonun yapısı ve yemlik yönetimidir. ( Sığırlarda Topallık (Asidoz) )
7. Yeme katılacak tampon maddeler yem tüketimi, selüloz sindirimi ve mikrobiyel protein sentezini iyileştirilebilir. Uzmanlar; toplam rasyon kuru maddesinde tampon madde olarak % 0,6-0,8 oranında sodyum bikarbonat (NaHCOȝ) veya sodyum bikarbonat + magnezyum oksit (3:1 oranında) kullanılmasını önermektedir.
8. Asla küflü, donmuş ve bozuk yemler hayvanlara yedirilmemelidir.
9. Kırmızı et üretim maliyetinde önemli ağırlığı olan yemden, hayvanların azami şekilde yararlanmaları sağlanmalıdır. Bunu sağlamak için de belirli periyodlarla sürüde VKS tayini veya canlı ağırlık tartımı, rasyon ve gübre analizi yaptırılarak hayvanların verilen yemden ne oranda yararlandığı tespit edilmelidir.
10. Hayvanın yaşı büyüdükçe tükettiği yeme karşılık sağladığı canlı ağırlık artışı azalmaktadır. Bir başka ifadeyle yemden yararlanma oranı düşmektedir. Canlı ağırlık artışı, genç hayvanlarda daha çok kas (et) kütlesi kaynaklı iken, yaşlı hayvanlarda yağ kütlesinden kaynaklanmaktadır. Yağ depolayan hayvanlar canlı ağırlık artışını yüksek miktarda enerji tüketerek sağladığından, besisi ekonomik olmaktan çıkmaktadır.
11. Yem yeme, içme suyu tüketme, dışkının kompozisyonu, solunum sistemi ve ayak sorunları düzenli olarak gözlenmeli, sorunlar vakit geçirilmeden sorumlu veteriner hekime bildirilmelidir.
12. Sıcak iklimlerde gece yemlemesi yapılmalı, yem tüketimini teşvik etmek için yemlikler iyi aydınlatılmalı ve kaba yem oranı sınırlar içinde azaltılmalıdır. Kışın kaba yem oranı sınırlar içinde artırılmalıdır.

Etçi Irklar

Chianina

Belçika mavisi

Siyah ve Kırmızı Angus

Hereford

Limousin

Şarole

Piedmentosa

Chianina

*Dünyada en iri ırktır. 2 metre Gigantizm yüksekli vardır.

*Bunlarda somatik Gigantizm geni mevcuttur.

*Melezlemesi yapılabilir.

*Etleri düşük kolestrol, yüksek protein içerir. Eti yağsızdır.

*İri yapısına rağmen yönetimi kolay, uysal bir ırktır.

*Buzağıları dayanıklıdır.

*Vücut genellikle beyaz olmakla birlikte kuyruk ucu ve burun ucu siyahtır.

*Ayak yapısı son derece sağlamdır.

*Buzağıları doğduğunda kırmızı sarımsı renktedir.  Beş ay içinde beyaz renk alırlar.

*Diğer etlere göre kolesterolü düşük, proteini yüksektir.

*Türkiye’de bu ırk yetiştirilebilir.

Belçika Mavisi

• Hızlı büyüme ve yemden yararlanma oranının yüksek oluşuyla ünlü bir ırktır. Çift gluteus kası bu ırkın özelliğidir.
• Safkan ineklerin doğumu çift gluteus kası sebebiyle zor olur. Bu yüzden safkan ineklerin doğumunda %70 civarında sezeryan operasyonuna gerek duyulur.
• Et kalitesi, yemden yararlanma, uysallık. Annelik içi güdüleri, erken olgunlaşma, kas gelişimi gibi karakterlerde üstün bir ırktır.
• Kaslı bir yapıya sahiptir. Bu ırkın genetik özelliğidir.
• İnce ve uzun doğarlar.
• Güç doğum oranı çok düşüktür.
• Küçücük jersey ineği bile Belçika mavisini doğurabilir.
• Aldığı yemi yağa değil de kasa çevirir.

Blonde de Aquitane

• Fransız ırkıdır.
• Kasapları memnun eden ırk olarak bilinir. Kasaplık ırktır.
• Angus ve Herefordla melezlendiğinde danalar harika olur ve karkas kalitesi çok yüksektir.
• Beside çok hızlı gelişir.
• İnce lifli, gevrek yumuşak bir eti vardır.
• Et kalitelidir.
• Yemi ota çevirme bakımından en yüksek randımanlı ırktır.
• Kemik oranı çok düşüktür.
• Soğuk bölgelerden köken alan bir ırk olmakla birlikte sıcak bölgelere de gayet hızla uyum sağlar.
• Tüylü sarı renklidir. Ön kısmı, özellikle kaburga üstü çok kaslıdır.
• Boynuzları açık renk, boynuz kaidesi kalındır. Ancak boynuzsuz soyları da vardır.
• Buzağılar baş yapısı ve yuvarlak omuz yapısı sayesinde ve ineklerin pelvik bölgelerinin genişliği ile gayet kolay doğum yaparlar.
• Dişi buzağılar ortalama 36 kg, erkek buzağılar ortalama 38,5 kg doğum ağırlığına sahiptirler.
• Düveleri 400 kg, inekleri 600 kg, boğaları 1000 kg’a ulaşabilirler.
• Yüksek döl verimli uzun ömürlü olan bu ırk, ortaçağdan beri Fransa’da bilinir ve hem iş hem de et amaçlı yetiştirilmiştir.
• Eti yumuşak, gevrek, kas lifleri incedir.
• Simental, Şarole, Brahman, Brangus, Brown Swiss ırkıyla ve Angus, Hereford gibi İngiliz ırklarıyla melezlendiğinde ideal besi danası olurlar.
• Melezlemeler için uygun bir ırktır. Melezlemelerde hızlı büyüme ve yüksek karkas kalitesi yönünden tamamlayıcılık özelliği bulunur.
• Soğukta, sıcakta, nemli veya kuru ortamlarda uyum problemi olmadığından melezlemelerde aranan bir ırktır.
• Sütten kesme ağırlığı yani 205-210 günlük ağırlığa ortalama 272 kg olup, düveler genellikle ilk doğumlarını 2 yaşını doldururken yaparlar.
• Yüzeysel yerleşmiş olan ter bezleri, sıcaklık stresine karşı önemli ölçüde dayanıklılık sağlar.
• İnekleri yavrularını rahatlıkla besleyecek miktarda süt verirler ve ayrıca süt ilavesine gerek duyulmaz.

Angus

• Angus başlıca etçi sığır ırklarından birisidir. İskoçya’dan köken almış, ilk resmi tescili 1835 yılında yapılmıştır. Şu anda ABD’de etçi ırklarının % 60’ını Angus ırkı oluşturmaktadır. Halen sayışıl olarak birinci sıradaki tescilli etçi ırk yine Angustur.
• Karkas kalitesi ve mermerleşme yönünden tercih edilen bir ırktır. Bu özelliğinden dolayı ticari melezlemeler için de idealdir.
• Ticari melezlemelerde anne olarak özellikle Angus ineklerinin seçilmesi kolay doğum açısından önem taşır.
• Yardımsız doğumda kendini ispatlamış bir ırktır.
• Yüksek randıman veren, genetik olarak boynuzsuz, kötü koşullara dayanıklı, kolay uyum sağlayan, erken gelişen bir ırktır.
• Bakımı kolaydır. Sert iklimlerden kötü yönde etkilenmez.
• Angus ırkı gelişmesi ve diğer özellikleri kadar lezzetli etiyle de ünlü bir ırktır.
• Son yıllarda Angus Eti olarak özel damgayla satılan etleri, özellikle ABD et endüstrisinin gözde ürünlerinin başında gelmektedir.
• Annelik özellikleri, doğum kolaylığı ve etindeki mermerleşme özelliği ile ünlü, orijinal siyah ve boynuzsuz bir ırktır.
• Dünyadaki en büyük etçi ırk popülasyonunu oluşturur.
• Ticari melezlemelerde et kalitesini yükseltmek ve doğum kolaylığı açısından çokça kullanılan bir ırk olup, Hereford ırkıyla melezlenmesinden elde edilen beyaz kafalı danalar besi çiftlikleri tarafından özellikle tercih edilirler.
• Angus ırkında ortalama doğum ağırlığı 39 kg, erkek danaların 205 günlük canlı ağırlıkları 315 kg, bir yaşına geldiklerinde canlı ağırlıkları 545 kg olmaktadır.
• Angus ırkı tipik siyah bir ırktır. Tamamen siyah olması bu ırkın en önemli özelliğidir.
• Ancak bazı soylarda bulunan resessive (çekinik) kırmız geni kullanılarak sonraki yıllarda Kırmızı Angus ırkı elde edilmiş ve ilk defa 1954 yılında tescillenmiştir.
• Kırmızı angus sıcak bölgelerde sıcağa dayanıklı ırk olarak değerlendirilir.

Hereford

• İngiltere kökenli bir ırktır. Kahverengi-kırmızı vücudu, beyaz başıyla dikkat çeker. Bu özelliği simentalden ayrılır.
• Başı beyazdır ve rengi baskındır. Gerdan bölgesi de çoğunlukla beyazdır.
• Uzun ömürlü, her koşula dayanıklı, kolay idare edilebilen bir ırktır.
• Boynuzlu ve boynuzsuz soyları vardır.
• Çabuk besi tutan, yemden yararlanma yeteneği yüksek, karkas kalitesi bakımından üstün bir ırktır.
• Angusla melezlenmesinden ele edilen beyaz kafalılar ticari işletmelerde özellikle tercih edilir.

Limousin

• Fransa kökenli bir ırktır.
• Adaptasyın yeteneği çok güçlüdür.
• Vücudunun uzun yapısıyla dikkat çeker.
• Kolay yönetilen, altın sarısından kırmızıya kadar renkte, kas yapısı kuvvetli, et endüstrisinin çok sevdiği bir ırk olarak bilinir.
• Dayanıklı, buzağıları sağlam ve gürbüz olan bir ırktır.
• Bonfilesi aşırı büyüktür ve 2,5 kiloya kadar vardır.
• Angusla yapılan ticari melezlemeleri çok tercih edilir.
• Kemik yapısı incedir.
• Bol kaslıdır.
• İnce kemik yapısı ve bol kaslı olmasıyla, özellikle bonfilesinin büyüklüü ile kasapların hoşlandığı bir ırktır.
• Buzağılamaları kolaydır. Kolay doğum yapar ve hiçbir problem yaşatmaz.
• Annelerin sütü buzağılara yetecek ve büyütecek miktardadır.

Piedmentosa

• Sağlıklı, kalp dostu kırmızı etli hayvandır.
• Kolesterolü çok düşüktür.
• Kemik oranı %13’tür.
• Randımanı %68-70 arasındadır.
• Dünyada sayılı bir ırktır.
• Saf kan yapılıp piyasada kolesterolsüz et olarak satılabilir.
• Sakin, kolay yönetilen bir ırktır.

Şarole

• Fransa kökenli bir ırktır.
• Boynuzlu ve boynuzsuz ırkları vardır.
• Beside karlılığı yüksek bir ork olarak bilinir.
• Adını fransanın Charolles bölgesinden almıştır.
• Vücudu, mermesi, tırnakları ve boynuzları beyazdır.
• Büyük cüsseli, gelişmiş kas yapılı olan, sakin mizaçlı, hatta tembel denebilecek hayvanlardır. Bu özelliği yemden yararlanmayı artırır. Ancak, karkas genel olarak yağlıdır.
• Adaptasyonu kolaydır.